Çay – Beslenme ve Demir Eksikliği
Neredeyse hepimiz, kendimizle baş başa kaldığımızda, hayatımızla ilgili analizler yaparken, bir kerecik dahi olsun üzerinde düşünmüşüzdür;
“Eski çağlarda hayat çok zordu. Şimdi teknoloji gelişti, devir değişti ve doğru bilgiye ulaşmak kolaylaştı. Eski çağda yaşayan bir insan gerçekten talihsizmiş. Şimdi dereden su taşımak gibi bir yük yok, sıcak su gürül gürül akıyor çeşmeden. Yapılacak daha önemli işler var.”
Böyle düşünüp de hayatın kolay olduğuna kanaat getirip, görünmeyen yüklerin aslında bir kova sudan çok daha ağır olduğu gerçeğinin farkına varışımız aslında yeni yeni gerçekleşiyor. Görünmeyen yüklerden kastımız; yapılması gerekenlere göre yaşarken, listesi bir hayli kabarık olan yapılmaması gerekenler listesinden uzak durmak, bir yandan da yaşam kalitesinin belirlendiği işi idare ettirip, diğer bir yandan ise sosyal ilişkilerdeki dengeyi kurma çabasında olmak ve yakın çevrenin mutluluğunu gözetirken aynı zamanda yaşamdan keyif alan ve keyif veren bir insan olmak.
Bu koşuşturmacalı ve hızlı akan hayatta kendimize hediye ettiğimiz küçük ve haz dolu anlar, tüm bu mücadelenin devam etmesini sağlayan güç kaynaklarından biri oluyor kimi zaman. Bir çay tiryakisi için de çayın anlamı bir ihtiyaçtan çok daha fazlası. Stresli, yorucu bir hayatın içinde elde tutulan karton bardaktaki çayın kıymetini anlamak ancak onun yokluğunu çekmekle söz konusu.
Demir Eksikliği ve Çay
Hissettiğiniz kronik yorgunluğun ardından doktora gittiğinizde, demir eksikliğinden mustarip olduğunuzu öğrendiniz. Üstüne üstlük bir de çay artık size yasaklandı. Ya da diğer bir senaryoda, ailenizle ettiğiniz simitli pazar kahvaltısında, keyifle çayınızı yudumlarken, gözünüze aniden ilişen gazetedeki “çay, kansızlık, anemi” gibi kelimelerden oluşan tatsız yazıyı idrak ettiniz ve yazının da kendisine ait olduğunu ima eden bakışlara sahip ifadesi ciddi, tüm sırlara vakıf olduğunu hissettiren, profesörün fotoğrafı da, haberin doğruluğu konusunda yazıyı okumaya bile gerek duymadan sizi ikna etti.
Sizi bu tatsız durumdan kurtarmak, gereksiz yere kendinizi çaydan mahrum etmenizin önüne geçmek için araştırmalar yaptık ve sizinle bazı gerçekleri paylaşmak istedik. Öncelikle çay demir emilimini etkiler mi? Sorunun cevabı hem evet, hem hayır.
Demir Kaynakları ve Çayın Etkisi
İlginç değil mi? Dünyada en sık rastlanılan kansızlık türü olan demir eksikliği, kadınlarda %35 oranında, erkekler de ise %20 oranında olduğu, hamile kadınlarda ise bu oranın %50’ye kadar çıktığı gözlemlenmiş̧. Demirin iki kaynağı var. Bitkisel kaynaklı demir ve hayvansal kaynaklı demir. Nonhem(non heam) ve hem(heam). Etten alınan demire hem, semizotundan alınan demire nonhem diyoruz. Sizin de tahmin edeceğiniz üzere demir ihtiyacımızın çoğunu zaten hayvansal gıdalardan karşılıyoruz. Sebebi bitkisel gıdalarda yeterli miktarda demir bulunmadığından değil, non-hem formundaki demir vücutta zayıf şekilde değerlendirildiğinden. Hayvansal kas yapısındaki miyoglobin ise çok kolay emilebilir demir içerirmiş.
İşin aslı, hayvansal gıdadan alınan organik demir ile bitkisel kaynaklı inorganik demirin vücuttaki emilim yolları birbirlerinden oldukça farklı. Çayın, nonhem demirin emilimine kötü anlamda etki ettiği gözlemlenirken, hayvansal gıdadan alınan demire yani hem’e etki ettiğine dair kayda değer bir sonuç ortada yoktur. Çayın çinko, manganez ve bakır emilimini arttırdığı ise başka bir araştırmanın sonucudur. Çayın içerisindeki polifenoller, kavurmalı yumurta yiyen abimizin demir emilimiyle uğraşmazken, patates ve pirinç ile beslenen midesi rahatsız bir teyzemizin demir emilimine etki etmekteymiş anlaşılan. Özellikle vegan bireylerin, çay tüketimi konusunda dikkatli olması gerektiğinin önemi araştırmalarda bolca vurgulanmış.
Sonuçlar
Ancak son araştırmaların sonucuna göre yeterli ölçüde hayvansal gıda tüketen bir bireyin çaydan kaynaklı bir demir eksikliği çekme durumu söz konusu değil. Siyah çaydan önce, demir eksikliğine sebep olan pek çok şey mevcut. Başlıcaları; yetersiz beslenme, büyüme çağında olmak, vejetaryen beslenme şekili, gebelik. Ayrıca demir emilimi öyle hassas bir olay ki, demir emilimine etki eden tek etken çay bile değilmiş. Soya, soya sütünden elde edilen proteinler, kahve, kepek, kepekli tahıllar, bazı yağlı kuruyemişler ve tohumlar.. Durum gördüğünüz üzere oldukça hassas. Çayı bırakıp, eski yaşam stilinize devam ederek çözebileceğiniz bir durum ortada yok.
Pek çok güvenilir kaynaktan derlediğimiz bir araştırmanın sonucu oldu. Daha detaylı bilgiye ulaşmak isterseniz internette güvendiğiniz sağlık platformlarından hem (heam iron) ve nonhem demir (non heam iron) emilimiyle ilgili yazılar okumanızı tavsiye ederiz.
Rana
Referanslar: